WEMBLEY STADYUMU (Londra - İNGİLTERE)

İngiliz Kraliyet Ailesi’nin ülkede yüksek kapasiteli bir futbol stadyumu yapılmasını isteği üzerine, 1880'li yıllarda futbol maçları için kullanılan araziye 1922 yılında stadyum temeli atılmış ve 28 Nisan 1923 tarihinde açılışı yapılmıştır. Açıldığı yıllarda "British Empire Exhibition Stadium" ismi ile de anılmıştır. Stadyumun açılışı ile birlikte İngiltere Futbol Federasyonu'nun aldığı kararlarla FA Cup Final Maçları bu stadyumda oynanmaya başlamıştır. Bunun yanında İngiltere Milli Takımı da maçlarını yine bu stadyumda oynamıştır. Adeta gelenek haline gelen bu durum stadyumun yenilenme amacı ile yıkımına kadar sürmüş, Yeni Wembley Stadyumu açıldığında tekrar başlamıştır.

Eski Wembley Stadyumu açıldığı tarihten itibaren birçok önemli organizasyona ev sahipliği yapmıştır. UEFA ve FIFA'nın gözdesi durumunda olan stadyumda yıkılana kadar 1 Dünya Kupası Finali, 1 Avrupa Şampiyonası Finali, 5 UEFA Şampiyonlar Ligi (Şampiyon Kulüpler Kupası) Finali ve 2 UEFA (Kupa Galipleri Kupası) Finali oynanmıştır.

İngiltere'nin düzenlediği 1966 FIFA Dünya Kupası organizasyonunda Wembley Stadyumu 5 grup maçı, 1 çeyrek final, 1 yarı final, 1 üçüncülük ve final maçına ev sahipliği yapmıştır. İngiltere Milli Takımı tarihinin en önemli başarısını bu stadyumda kazanmıştır. 30 Temmuz 1966 tarihinde İngiltere ile Batı Almanya arasında oynanan final maçında 90 dakika 2-2'lik eşitlikle sona ermiş ve maç uzatmalara gitmiştir. Altın gol uygulamasının olmadığı yıllarda oynanan final maçının iki uzatma devresinde de birer gol atan İngiltere, Batı Almanya'yı 4-2 yenerek Wembley'de, 98.000 kişi önünde kupayı kaldırmıştır.

Dünya Kupası'ndan sonra İngiltere 1996 yılında Avrupa Futbol Şampiyonası'na ev sahipliği yapmıştır. Şampiyona boyunca 3 grup, 1 çeyrek final, 1 yarı final ve 1 final olmak üzere 6 maç Wembley Stadyumu'nda oynanmıştır. Şampiyonluk hedefi ile organizasyonda boy gösteren ev sahibi takım yarı finalde Wembley'de Almanya ile karşılaşmış, normal süresi 1-1 biten maçta seri penaltı atışları sonucu 6-5 yenilerek turnuvaya veda etmiştir. 30 Haziran 1996'da Wembley Stadyumu'nda oynanan final maçında Almanya ile Çek Cumhuriyeti karşı karşıya gelmiş ve normal süresi 1-1 sona eren maçı ilk uzatma devresinin son dakikasında Oliver Bierhoff'un altın golü ile Almanya 2-1 kazanmış ve kupanın sahibi olmuştur.

Wembley Stadyumu Avrupa Kıtası'nın kulüpler bazında en büyük organizasyonu olan Şampiyon Kulüpler Kupası'nın Final Maçı’na ilk kez 1962-63 sezonunda ev sahipliği yapmıştır. 22 Mayıs 1963 tarihinde İtalya'nın AC Milan ile Portekiz'in SL Benfica takımları arasında oynanan maçı AC Milan takımı 2-1 kazanarak Avrupa Şampiyon Kulüpler Kupası Şampiyonu olmuştur. Bir sonraki Şampiyon Kulüpler Kupası Finali 29 Mayıs 1968'de İngiltere'nin Manchester United FC ile Portekiz'in SL Benfica takımları arasında oynanmıştır. 53. dakikada Bobby Charlton'la öne geçen İngiliz Temsilcisine 75. dakikada Benfica'lı Jaime Graça ile cevap vermiş ve 90 dakika 1-1'lik eşitlikle sonuçlanmıştır. İlk uzatma devresinde George Best ile öne geçen Manchester United devre bitmeden Brian Kidd ve Bobby Charlton'ın ayağından gelen gollerle maçı 4-1 kazanarak kupayı kaldırmıştır. 3 yıl sonra 2 Haziran 1971'de Hollanda'nın AFC Ajax ile Yunanistan'ın Panathinaikos takımları arasında oynanan maçı Hollanda Temsilcisi 2-0 kazanarak kupayı kaldırmıştır. 10 Mayıs 1978 tarihinde oynanan final maçında ise İngiltere'nin Liverpool FC ile Belçika'nın Club Brugge KV takımları arasında oynanan maçı Liverpool FC 1-0 kazanarak Wembley'de Şampiyon Kulüpler Kupası'nı kazanan ikinci İngiliz takımı olmuştur. İsmi değişmeden önceki son Şampiyon Kulüpler Kupası'nın final maçı yine Wembley Stadyumu'nda, 20 Mayıs 1992'de İspanya'nın FC Barcelona ile İtalya'nın UC Sampdoria takımları arasında oynanmış ve 90 dakikası 0-0 beraberlikle sonuçlanarak uzatma devrelerine taşınmıştır. İkinci uzatma devresi oynanırken 111. dakikada Ronald Koeman'ın golü ile FC Barcelona son Şampiyon Kulüpler Kupası Şampiyonu olmuştur.

Avrupa'nın kulüpler bazında iki numaralı kupası olan Kupa Galipleri (UEFA Kupası) Kupası'nın Final maçları iki kez bu stadyumda oynanmıştır. Bunlardan birincisi 19 Mayıs 1965'te İngiltere'nin West Ham United FC ile Almanya'nın TSV 1860 Münih takımları arasında oynanmış ve iki dakika arayla bulduğu iki golle İngiliz Temsilcisi Kupa II'nin sahibi olmuştur. İkinci final maçı ise 12 Mayıs 1993'te İtalya'nın Parma FC ile Belçika'nın Royal Antwerp FC takımları arasında oynanmıştır. Maçı Parma FC 3-1 kazanarak kupayı kazanmıştır.

1948 Yaz Olimpiyatları'nın yapıldığı Wembley Stadyumu 17 spor dalında 136 karşılaşmaya sahne olmuş ve 3714'ü erkek, 385'i kadın olmak üzere 4.099 sporcuya ev sahipliği yapmıştır. Madalya sıralamasında 38 altın, 27 gümüş ve 19 bronz madalya ile ABD ilk sırada yer almıştır. Türkiye 6 altın, 4 gümüş ve 2 bronz madalya ile 7. sırada yer alırken ev sahibi İngiltere 3 altın, 14 gümüş ve 6 bronz madalya ile 12. sırada yer bulmuş ve ilk 10'a dahi giremeyerek hayal kırıklığı yaratmıştır.

Stadyum açıldığında kapasitesi 127.000 olsa da zaman içinde yapılan tadilatlar ve koltuklandırma çalışmalarıyla bu sayı 82.000'e kadar düşmüştür. Stadyumdaki en kalabalık maç ise Bolton Wanderers FC ile West Ham United FC takımları arasında 28 Nisan 1923'te oynanan FA Cup Finali'dir. Resmi rakamlara göre 126.047 kişi olsa da maçı bir şekilde saha kenarında da olsa izleyen ve stadyum çevresinde içeriye giremeyen taraftarlarla birlikte bu sayının 300.000 kişinin üzerinde olduğu rivayet edilmektedir. Saha içerisine giren taraftarları kenar boşluklara çekmek için beyaz atlı bir güvenlik görevlisi kullanılmıştır. Bu yüzden maçın adı "White Horse Final" (Beyaz Atlı Final) olarak tarihe geçmiştir.

7 Ekim 2000 tarihinde 2002 FIFA Dünya Kupası Eleme Grubu maçında İngiltere ile Almanya son kez Wembley'in çimlerine çıkan takımlar olmuştur. Maçı Almanya 1-0 kazanmış ve bu maç İngiltere için Wembley'e buruk bir veda olmuştur. Bu maçtan sonra kapatılan stadyum 2003 yılında yıkılarak Yeni Wembley Stadyumu'nun inşasına başlanmıştır. 2007 yılında tamamlanan stadyumdaki ilk maç İngiltere ile İtalya 21 Yaş Altı Takımları arasında oynanmıştır ve bu maç 3-3 sona ermiştir.

90.000 kişi kapasitesi ile Avrupa’nın en büyük ikinci stadyumu Yeni Wembley Stadyumu'dur. Tribünlerinin tamamı çatı ile kapatılmış olan stadyumda çatıyı destekleyen 133 metre yüksekliğinde çelik bir kemer bulunmaktadır. Atletizm müsabakalarının da yapılabileceği düşünülerek saha kenarında portatif tribünler kaldırılarak atletizm pistleri oluşturulmaktadır. Ancak bu durumda stadyumun kapasitesi 60.000 ile 75.000 kapasiteye düşmektedir.

Yeni Wembley Stadyumu 2007 yılından itibaren iki kez UEFA Şampiyonlar Ligi Finali'ne ev sahipliği yapmıştır. İlk final 28 Mayıs 2011'de İspanya'nın FC Barcelona ile İngiltere'nin Manchester United FC takımları arasında oynanmıştır. 87.695 kişi önünde oynanan maçı FC Barcelona 3-1 kazanarak Şampiyonlar Ligi Şampiyonu olmuştur. İngiltere Futbol Federasyonu'nun kuruluşunun 150. yılı nedeniyle 25 Mayıs 2013'te yine bu stadyumda oynanan Şampiyonlar Ligi Final Maçı’nda iki Alman takımı Borussia Dordmund ve FC Bayern Münih karşılaşmıştır. 2-1 kazanan FC Bayern Münih kupayı müzesine götürmüştür.

Yenilenmesinin ardından en kalabalık seyirci rekoru 17 Mayıs 2008 tarihinde Portsmouth FC ile Cardiff City FC arasında oynanan ve Portsmounth FC'nin 1-0 kazandığı 2008 FA Cup Finali'nde kırılmıştır. Maçın 89.874 kişi tarafından izlendiği kayıtlara geçmiştir.